40-jarig jubileum met Arnon Grunberg in de Balie

Zoals het een in René Girard geïnteresseerde studiegroep betaamt waren het beelden van een stichtingsmoord waarmee het filmfragmentenfestival 'Verlangen en Geweld in Film' op 6 november 2021 in de Balie begon. Net zoals Girard zelf ook altijd doet wanneer hij in literatuur of mythologie een stichtingsmoord tegenkomt, verwees Joachim Duyndam al in de openingsfase van zijn gesprek met Arnon Grunberg naar Romulus en Remus in de Romeinse geschiedenis en Kaïn en Abel in de Bijbel. De film waarmee het programma begon was Lord of the Rings, de eerste uit een reeks van zes films waarvan fragmenten bekeken en besproken zouden worden.

Met dit filmfragmentenfestival vierde de Girard Studiekring haar veertigste verjaardag. In haar openingswoord bedankte Jannet Delver alle donateurs van de crowdfunding-campagne die het evenement mogelijk hebben gemaakt en verwelkomde speciaal Wolfgang Palaver - vooraanstaand theoloog en Girardkenner - die speciaal voor deze gelegenheid uit Innsbruck was overgekomen. Na een korte inleiding van Daan Savert begonnen Joachim en Arnon met een bespreking van de filmfragmenten die ze samen tijdens de voorbereidingen hadden uitgekozen.

René Girard, zo is al vaak opgemerkt, is niet echt een filosoof maar een denker die zijn inzichten vooral ontleent aan - zoals hij ze zelf noemde - texts of understanding. En dat zijn dan veelal verhalende teksten, waaronder teksten uit de Griekse of Elizabethaanse tragedie, Bijbelteksten en talloze literaire teksten. Het is niet moeilijk in te zien hoe filmfragmenten hierbij kunnen aansluiten.

Sommige filmfragmenten brachten bepaalde Girardiaanse thema heel duidelijk in beeld. Zo zagen we een zondebok in The Birds en zagen we hoe in Apocalypse Now de moord op Kurtz naast een dierenoffer in beeld werd gebracht. Obsessieve rivaliteit was er in Basic Instinct en Toto l’héros. In de film die misschien niet onmiddellijk Girardiaans te duiden leek, La fille sur le pont, zag Arnon Grunberg een driehoeksrelatie tussen de messenwerper, het doelwit en het mes.

Hoewel Arnon Grunberg in zijn columns regelmatig een belangstelling voor het denken van Girard heeft laten blijken – reden ook om hem als gesprekspartner bij dit filmfragmentenfestival te vragen – zat hij ook aan tafel als de scherpe observator die waarneemt op welke manier cineasten spanning kunnen opbouwen en hun kijkers kunnen meenemen in hun verhalen. Dit maakte van het geheel een bijzonder interessante en ook onderhoudende middag.