René Girard - receptie en kritiek

 

In de tweede helft van de vorige eeuw, in de tijd dat filosofen als Foucault, Lacan en Derrida doorbraken, kwam Girard met inzichten die daar haaks op stonden. Zijn provocaties naar cultuurrelativisten, zijn afkeer van het postmodernisme, zijn opvattingen over de waarheid in romans en zijn niet-sacrificiële interpretatie van de bijbel maakten zijn persoon er bij veel wetenschappers in die tijd niet populairder op. Verder maakt een theorie die brede kennisgebieden bestrijkt, zichzelf sowieso kwetsbaar: specialisten op deelgebieden hebben gewezen op onvolkomenheden.

 

Erkenning

Inmiddels zijn verschillende van zijn studies klassieke universitaire leerboeken geworden en is zijn werk in meer dan twintig talen verschenen. Milan Kundera schreef: "Mensonge romantique et vérité romanesque is het beste dat ik ooit over de romankunst heb gelezen" (Verraden Testamenten, Baarn: Ambo, 1994, blz. 160). Girard ontving vele prijzen voor zijn werk en verschillende eredoctoraten - het eerste van de Amsterdamse Vrije Universiteit. Sinds hij tot de immortels van de Académie française behoort (2005), is de aandacht voor zijn werk ook in Frankrijk enorm toegenomen.

 

Linkse materialist of reactionair?

Politiek gezien is Girard aangevallen als een linkse materialist, wiens ideeën het begrip van het heilige verzwakken, maar ook als een reactionair wiens opvattingen over sociale hiërarchie en offer bijna fascistisch zouden zijn. Psychoanalytici voelden zich door hem aangevallen en hebben betoogd dat hij Freud niet begrepen heeft. Hij werd afgedaan als intellectuele fanaticus die slechts uit is op een nieuwe christelijke apologetiek, maar hij werd ook de "Hegel van het christendom" (Jean Marie Domenach) genoemd én de "Darwin van de menswetenschappen" (Michel Serres).

> Een overzicht van vroege kritieken staat afgedrukt aan het eind van de pocket-editie van La violence et le sacré (1972).
> Voor kritiek zie ook Antoon Vergote, "René Girards absolute theorie", Tijdschrift voor Filosofie 58 (1996): 128-41.

 

School

Girard heeft internationaal school gemaakt. Waren er na het Cérisy-colloquium (1983) al tal van discussiegroepen, in 1990 richtten vrienden en leerlingen de interdisciplinaire en transatlantische vereniging COV&R (Conference on Violence and Religion) op, die zich laat inspireren door zijn inzichten. Jaarlijks vinden bijeenkomsten plaats, gewijd aan een specifiek onderwerp, afwisselend in de Verenigde Staten en Europa. Aan de universiteit van Innsbruck wordt de website van COV&R onderhouden; vrijwel alles is er te vinden wat er op het gebied van de mimetische theorie gepubliceerd is, met links naar onderzoekscentra, verspreid over de hele wereld. COV&R geeft enkele malen per jaar een Bulletin uit. En er is sinds 1994 het tijdschrift Contagion. Journal of Violence, Mimesis and Culture.

 

Lees verder