The COV&R Bulletin over de verdere verbreiding van goede mimese

“Graag zie ik hoe de mimetische theorie succes heeft in de universiteiten, maar ook wil ik ze graag naar buiten zien breken om een publieke stem te krijgen. Ze heeft iets buitengewoon belangrijks bij te dragen aan de maatschappij in het licht van de crises waarmee we te maken hebben.” Dit zijn de woorden van Susan Wright die Martha Reinecke in COV&R-bulletin (no 67, maart 2021) aanhaalt in haar brief van de voorzitter. Er waait een andere wind door de mimetische gelederen, zoals we in november vorig jaar ook al hebben kunnen ervaren bij digitale Launch Party met medewerking van de Raven Foundation.

De mimetische theorie is méér dan alleen maar een stukje wetenschap. Ze heeft veel te bieden in het maatschappelijk debat, aan mensen die werken in de sociale sector, aan organisaties die proberen de dialoog te herstellen in een verscheurde wereld. Reinecke beschrijft hoe de COV&R wil samenwerken met T&P, Theology and Peace, en in de toekomst mogelijk met andere partnerorganisaties.

Wat al heel lang speelt binnen de gemeenschap van Girardianen, wat steeds weer naar boven komt is de vraag naar positieve mimese. Expliciet komt deze vraag naar voren in het voorwoord van de Bulletin-redacteur Curtis Guenler. Hoe kunnen we onze mimetische beheptheid omzetten van een geobsedeerdheid door rivalen in een geïnspireerdheid door voorbeeldfiguren? Hoe kunnen we ontsnappen aan de circuits van slechte mimese en het geweld waar ze toe leiden?

Een sprekend voorbeeld van goede mimese vinden we in het bekende verhaal van de overspelige vrouw uit Johannes 8. In plaats van zich over te geven aan de besmettingskrachten van een publieke executie, gaan de mensen na Jezus’ interventie, een beetje morrend wellicht, gewoon naar huis. Girard zelf heeft uitgelegd dat ook het afzien van geweld in dit verhaal mimetisch is, ‘besmettelijk’ is, maar we herkennen er niet meer een epidemie in. Misschien is goede mimese iets waar we nog maar weinig woorden en metaforen voor hebben. Dit verhaal uit Johannes is ook het verhaal waarmee Jeremiah Alberg zijn mooie preek ‘Liefde in tijden van corona’ eindigt. Epidemieën worden in totaal 116 keer genoemd in de Bijbel, maar in het Nieuwe Testament alleen in de apocalyps van Johannes. Rondom Jezus speelt zich iets anders af.

Zoals altijd zijn er weer de boekbesprekingen. Martha Reineke markeert Wolfgang Palavers Transforming the Sacred into Saintliness – het staat op het programma van de Studiekring – als een belangrijke bijdrage in het vinden van nieuwe denkwegen in het theoretische erfgoed van Girard. Palaver, zelf actief in de wereld van de interreligieuze dialoog, bespreekt het verschil tussen ‘heilig’ en ‘sacraal’ niet als iets wat eigen zou zijn aan het Christendom maar op een manier waarop elke religie zich ervoor kan openen. Volgens Reineke biedt het boek ook een goede en nieuwe visie op Girards laatste boek Battling to the End.

Woody Belangia laat zijn licht schijnen over Anthony W. Bartlett Seven Stories: How to Study and Teach the Nonviolent Bible. In de Verenigde Staten is het lezen van de Bijbel als een belangrijke inspiratiebron voor geweldloosheid een heet hangijzer. Ook de Raven Foundation is op dit moment bijzonder actief in het weerstreven van bepaalde Bijbel-lees-tradities, tradities waarin onophoudelijk pogingen worden gedaan God, de Amerikaanse droom en het eigen gelijk aan elkaar te smeden.

Andrew McKenna bespreekt het interviewboek Psychopolitics van Jean-Michel Oughourlian en Trevor Cribben Merrill. Volgens McKenna is dit boek, verschenen in 2012, nog steeds alleszins actueel. Naties gedragen zich als mensen, zegt Oughourlian, en in die zin zijn psychologische inzichten ook op naties van toepassing. Mensen zijn in staat tot geweldescalaties, maar ook tot metanoia, vergeving en verzoening. Hetzelfde gaat op voor hele naties of voor politieke partijen.